Badania Internetu i w Internecie

Opierają się na ugruntowanych w internetowej praktyce badawczej technikach pomiaru poglądów i przekonań badanych. Repertuar metod badań społecznych zaliczonych do tej grupy obejmuje zarówno techniki jakościowe, jak też ilościowe. Badania opinii są najpopularniejszą grupą metod badań społecznych, powszechnie i chętnie wykorzystuje się je poza Internetem. W badaniach komercyjnych stosowane są powszechnie trzy następujące techniki: ankiety online (Computer Assisted Web Interviews, CAWI), wirtualne zogniskowane wywiady grupowe (Virtual Focus Group Interviews, VFGI), wirtualne indywidualne wywiady pogłębione (Virtual Individual In-Depth Interviews, VIDI).

CAWI (Computer Assisted Web Interviews) – są to wywiady realizowane za pośrednictwem Internetu, w których użytkownicy wypełniają ankietę zamieszczoną na serwerze agencji badawczej. Ta metoda może być stosowana zwłaszcza wówczas, gdy zależy nam na krótkim czasie realizacji badania, a dysponujemy ograniczonym budżetem. Istotnym uzupełnieniem tej metody są tak zwane panele zarejestrowanych użytkowników, nazywane także panelami selekcyjnymi (access panel). Panel taki to zbiór osób, które wyraziły zgodę na pozostawanie w gotowości do udziału w badaniach przez Internet w zamian za gratyfikacje finansowe. Kontakty z uczestnikami panelu odbywają się nieregularnie, a respondent zapraszany jest do udziału w danym pomiarze tylko wówczas, gdy spełnia wymogi rekrutacyjne (socjodemograficzne lub psychograficzne) dla danego badania. CBM INDICATOR dysponuje własnym panelem internetowym (Inetpanel.pl), na którym zarejestrowanych jest ponad 23 tysiące użytkowników.

Coraz częściej różne metody badawcze są ze sobą łączone. Taki tryb badania określa się mianem mixed-mode. Polega on na użyciu w jednym badaniu dwóch lub więcej różnych technik badawczych. W szczególności proponujemy łączenie wywiadów telefonicznych (CATI) z ankietami online (CAWI). Przesłanką takiego zabiegu jest próba zapobieżenia spodziewanemu niskiemu współczynnikowi rekrutacji respondentów lub wzajemne skompensowanie słabości i uwypuklenie zalet metodologicznych użytych technik.

Wirtualne zogniskowane wywiady grupowe (Virtual Focus Group Interviews, VFGI). W drugiej połowie lat 90. rozpoczęto próby prowadzenia badań jakościowych z użyciem Internetu. W Polsce pierwsze badania metodą zogniskowanych wywiadów grupowych w sieci przeprowadzono w maju 2001 roku na zlecenie Polskiego Domu Wydawniczego. Ich celem było zapoznanie się z opiniami użytkowników serwisu sekretykobiet.pl. Badania tego typu znajdują się in statu nascendi, nie ustaliła się jeszcze ich nazwa: używa się nazwy tradycyjnej, to jest zogniskowane wywiady grupowe z przymiotnikiem ‚wirtualne’, ‚online’ lub ‚internetowe’. Badania tego typu można prowadzić na trzy następujące sposoby. Po pierwsze, z transmisją obrazu i dźwięku, co najmocniej zbliża je do klasycznych badań fokusowych. Drugim sposobem jest prowadzenie badań tylko z użyciem dźwięku, ich uczestnicy porozumiewają się za pomocą technologii VoIP (Voice over Internet Protocol), co jest odpowiednikiem telekonferencji. Najbardziej rozpowszechnionym obecnie sposobem jest porozumiewanie się za pomocą tekstu. Forma takiego badania przypomina wówczas internetowy czat lub forum dyskusyjne. Istnieją dwie odmienne metody tego badania: VFGI synchroniczne i VFGI asynchroniczne:

1. Fokusy synchroniczne (real time focus groups) – polegają na interakcji uczestników i moderatora w tym samym, uprzednio określonym czasie – najczęściej odbywa się to za pomocą czatu; istnieją narzędzia programistyczne umożliwiające realizację tego typu badań – typowe narzędzie umożliwia bieżącą komunikację pomiędzy uczestnikami i moderatorem, a także kontakt w trybie prywatnym, na odrębnym czacie; optymalna liczba badanych to 10 uczestników;
2. Fokusy asynchroniczne (bulletin board virtual focus groups) – nie wymagające jednoczesnej obecności moderatora i uczestników, odbywają się za pomocą forum, na którym uczestnicy mogą wypowiadać się w dowolnym czasie; na forum uczestnicy zamieszczają sekwencyjnie swoje wypowiedzi i komentują już opublikowane; moderator może się uprzednio przygotować do badania, wprowadzając do programu scenariusz wywiadu (teksty poszczególnych pytań są wówczas udostępniane uczestnikom po kliknięciu przez moderatora, nie musi on ich ponownie wpisywać); optymalna liczba badanych to od 10 do 20 uczestników.

Wirtualne indywidualne wywiady pogłębione (Virtual Individual In-Depth Interviews, VIDI). Za pośrednictwem Internetu można również prowadzić indywidualne wywiady pogłębione. Mogą się one odbywać z użyciem zarówno wizji i fonii, wyłącznie fonii lub wyłącznie tekstu. Koszt takiego wywiadu jest istotnie niższy niż klasycznego IDI, ze względu na brak konieczności osobistego spotkania na ogół związanego z dojazdem do badanego lub zaproszeniem go na miejsce odbywania wywiadu. Łatwiejsza, bardziej pewna i precyzyjna jest również procedura rejestracji takiego wywiadu.

Skupiają się na konkretnych jednostkach ludzkich, jednak w przeciwieństwie do badań opinii internautów nie wymagają one interakcji z badanym. Badacz obserwuje i rejestruje konkretne czynności podejmowane przez użytkowników Internetu. Badanie tego obszaru może się odbywać za pomocą jednej z dwóch klasycznych metod badań społecznych: obserwacji lub eksperymentu. W pierwszym przypadku przedmiotem zainteresowania jest naturalny bieg wydarzeń, a konkretnie określone zachowania badanych. W drugim przypadku badacz dokonuje ingerencji w naturalny bieg rzeczy w celu wywołania i odnotowania przewidywanych reakcji. W przypadku badań w Internecie czyni się to najczęściej w warunkach laboratoryjnych.

Powszechnie w ramach tej grupy technik wykorzystuje się następujące subtechniki:

1. badania skupione na stronach internetowych (sitecentric), polegające na zbieraniu danych dotyczących ruchu użytkowników na danej stronie internetowej czy portalu. Pomiarowi podlegają wskaźniki wydajności strony WWW (liczba wizyt, czas wizyty, stopień satysfakcji, odrzucenia itd.). Ta metoda może być traktowana jako pomocnicza przy przeprowadzaniu testów użyteczności strony internetowej lub stanowić samodzielną technikę badawczą.
2. pomiary zogniskowane na ruchu generowanym na serwerze (servercentric), a więc zakres badanych podmiotów jest szerszy – na danym serwerze może znajdować się wiele tematycznych stron internetowych. Notowane są analogiczne z powyższymi wskaźniki.
3. badania skoncentrowane na użytkowniku (usercentric) – badające całokształt lub wycinek aktywności danego użytkownika lub grupy użytkowników w Internecie.
4. pomiary skupione na reklamach internetowych (ad centric) – polegające na rejestrowaniu zachowań użytkowników wobec reklam internetowych.

W Internecie  powstają nieustannie rozmaite wytwory kultury. Lista ich typów jest długa: są to komentarze, publicystyka, dyskusje moderowane i niemoderowane, strony i portale, korespondencja prywatna w postaci synchronicznej (czat) i asynchronicznej (e–mail), pamiętniki (w postaci różnych odmian blogów), a nawet wykreowane postaci (w grach), tożsamości (w komunikacji internetowej), a także światy i obiekty w tych wykreowanych społecznościach. Mogą one przybierać formę tekstu, grafiki statycznej (obraz) lub ruchomej (film), a także dźwięku. W  celu badania tych fenomenów stosowane są badania określane mianem etnograficznych. Znacząco wspomagają je techniki gromadzenia danych, możliwe dzięki komputerowemu przetwarzaniu danych (data mining lub jego odmiany – text mining, webmining), co skutkuje zupełnie nową jakością badań etnograficznych. Temu typowi badań Robert V. Kozinets nadał nazwę netnografii (netnography). Słowo „netnografia” pochodzi od słów Internet oraz etnografia. Jako nazwa tej metody stosowane są również takie nazwy jak: webnografia (webnography), etnografia sieciowa (network ethnography), etnografia cyfrowa, online lub wirtualna (digital, online, virtual ethnography). Netnografię definiuje się jako obserwację online. Kluczowymi cechami etnografii, w tym netnografii są obserwacja i uczestnictwo.

CBM INDICATOR posiada narzędzia do dataminingu i netnografii, dzięki którym możemy monitorować wszystkie kanały informacji na Social Media, fora, portale społecznościowe, blogi, mikroblogi, a także serwisy prasowe oraz portale informacyjne. Badania wizerunkowe prowadzimy nawet do 3 lat wstecz. Monitorujemy opinie o marce w oparciu o słowa kluczowe konsultowane bezpośrednio z klientem, prowadzimy ocenę wydźwięku wypowiedzi, wskazujemy miejsca kryzysowe w czasie rzeczywistym, segregujemy je według liczby udostępnień i komentarzy, wskazujemy zasięg postów i wpisów. Prowadzimy również ewaluację kampanii internetowych. Nasz monitoring oferuje śledzenie i podsumowanie kampanii. Pokazujemy mocne i słabe strony kampanii i pomagamy uniknąć niewłaściwych rozwiązań marketingowych, a wesprzeć te pozytywne.

Struktura rzeczywistości wirtualnej jest fenomenem unikatowym, bowiem obok fizycznych parametrów, przestrzeń ta posiada obiektywnie mierzalne parametry społeczne. Tworzy je wzajemny układ treści znajdujący się w Internecie – stron www, forów dyskusyjnych, blogów, mikroblogów, kont w serwisach społecznościowych oraz intensywności i rodzaju połączeń między nimi. Przedmiotem badań jest system wzajemnych powiązań, kontekst społeczny świadczący o wzajemnych sympatiach, antypatiach, treściach o wysokiej i niskiej popularności. Powiązania takie, co prawda występują w rzeczywistości fizycznej, lecz nie są możliwe do zbadania ilościowo i w prosty sposób.

Gromadzenie danych odbywa się za pomocą specjalnych programów przeszukujących sieć według zadanego algorytmu. Programy te nazywane są pająkami sieciowymi (web spiders, spiders), pełzaczami (web crawlers) lub robotami sieciowymi albo indeksującymi (web robots, robots, bots). Programy te eksplorują strony internetowe, poruszając się na określonym przez użytkownika obszarze i mogą zbierać szczegółowe informacje na temat aktywności badanych podmiotów.